13.12.2024
Ishiba Shigeru rozpoczął działania dyplomatyczne na kilku frontach. Najważniejszym zadaniem była próba spotkania z Donaldem Trumpem po jego zwycięstwie w wyborach prezydenckich. Japońska dyplomacja podjęła próby nawiązania dialogu z doradcami prezydenta. Niestety okazało się, że spotkanie w tym roku będzie najprawdopodobniej niemożliwe. Administracja Ishiby na początku miesiąca wysłała doradcę ds. bezpieczeństwa z wizytą do Pekinu, w celu przygotowania gruntu pod przyszłe negocjacje.
Premier Ishiba Shigeru odbył swoje pierwsze spotkanie z chińskim prezydentem Xi Jinpingiem podczas szczytu Współpracy Gospodarczej Azji i Pacyfiku w Peru. Obaj przywódcy potwierdzili chęć budowania stabilnych i konstruktywnych relacji. Japoński przywódca zobowiązał się do pracy nad zmniejszeniem nierozstrzygniętych problemów i kwestii, poprzez planowanie wzajemnych wizyt lub częstych dyskusji na różnych poziomach. Premier Ishiba przekazał prezydentowi Xi swoje głębokie obawy dotyczące rosnącej obecności wojskowej i morskiej Chin, powołując się na naruszenia japońskiej przestrzeni powietrznej. W odpowiedzi Xi Jinping wyraził nadzieję, że nowy rząd „właściwie zajmie się” najważniejszymi kwestiami historycznymi i kwestią Tajwanu. Chiński przywódca odniósł się również do konieczności ochrony globalnego systemu wolnego handlu, a także stabilnych łańcuchów dostaw. Obaj przywódcy potwierdzili, że Pekin będzie dążył do wznowienia importu japońskich owoców morza w oparciu o wrześniowe porozumienie w tej sprawie. Atmosfera spotkania była przyjazna i może zwiastować możliwość dalszego rozwoju relacji dwustronnych.
Zaledwie kilka dni po spotkaniu przywódców, Chiny poinformowały z likwidacji bardzo istotnej przeszkody w relacjach biznesowych. 30 listopada Chiny zniosły obowiązek wizowy dla obywateli Japonii podróżujących do tego kraju. Japonia została wymieniona wraz z grupą krajów europejskich, w tym Bułgarią, Rumunią i Chorwacją, które zostały dodane do listy krajów objętych ruchem bezwizowym. Pekin wydłużył również okres bezwizowego pobytu z 15 do 30 dni. Chiny zawiesiły zwolnienia wizowe dla Japończyków i innych podróżnych podczas pandemii COVID-19. Od czasu zniesienia polityki zero COVID-19 Pekin zniósł wizy dla państw w Europie i Azji Południowo-Wschodniej. Jednak obywatele Japonii nadal byli objęci obowiązkiem wizowym. Przedstawiciele japońskiego biznesu od wielu miesięcy uskarżali się na liczne problemy związane z organizacją podróży do Chin, co w dużym stopniu ograniczało chęć prowadzenia działalności biznesowej w tym kraju. Zniesienie ograniczeń należy traktować jako wyraźny sukces ostatnich rozmów dwustronnych. W następnych tygodniach strona japońska ma także ułatwić procedury dla przyjezdnych z Chin.
Oprócz pozytywnych informacji warto również zwrócić uwagę na ostatnie wyniki badań opinii publicznej przeprowadzone w Chinach i Japonii. Badanie przeprowadzone przez japoński think tank Genron NPO i China International Communications Group pokazało, że Chińczycy postrzegają relacje z Japonią jako znacznie mniej istotne niż kiedyś. Prawie 60% chińskich respondentów stwierdziło, że stosunki japońsko-chińskie są „nieważne” lub „stosunkowo nieważne”. W podobnym badaniu przeprowadzonym rok wcześniej liczba ta wynosiła 40%. Dla porównania 67,1% japońskich respondentów stwierdziło, że stosunki z Chinami są „ważne” lub „stosunkowo ważne”, a tylko 5% nie przywiązuje do nich większej wagi. Wyniki badania pokazują, że w Chinach możemy zaobserwować szybkie pogorszenie postrzegania roli Japonii. Zdaniem członków China International Communications Group zmiana nastawienia jest efektem japońskiej polityki dotyczącej Wysp Senkaku, Tajwanu i sytuacji na Morzu Południowochińskim. Badanie pokazało również, że coraz większa liczba Chińczyków dostrzega proces coraz silniejszej militaryzacji Japonii.
Plany japońskiego rządu i biznesu dotyczące rozwoju współpracy z Chinami mogą zostać wykolejone przez zaostrzenie stanowiska Stanów Zjednoczonych wobec Pekinu po objęciu władzy przez Donalda Trumpa. Prezydent elekt zapowiedział nałożenie wysokich ceł na szeroką gamę towarów importowanych z Chin. W odpowiedzi, Chińskie Ministerstwo Handlu wprowadziło zakaz eksportu krytycznych materiałów podwójnego zastosowania do USA, w tym galu i germanu. Wielu japońskich przedsiębiorców jest zaniepokojonych ostatnimi działaniami Chin mającymi na celu ograniczenie eksportu większej ilości kluczowych materiałów strategicznych. We wrześniu władze w Pekinie dodały antymon, stosowany jako środek zmniejszający palność w samochodach i elektronice, do listy towarów eksportowych, które wymagają wstępnego zatwierdzenia. Chiński eksport antymonu spadł o około 90% w październiku, a dostawy do krajów innych niż Rosja i Indie zostały wstrzymane.
Co ciekawe kilka sektorów takich jak japoński sektor zbrojeniowy oraz firmy eksportujące urządzenia do produkcji półprzewodników liczą na zwiększenie przychodów i pojawienie się nowych możliwości eksportowych po powrocie Donalda Trumpa. Należy pamiętać, że po nałożeniu ograniczeń exportowych na Chiny, dotyczących zaawansowanych urządzeń do produkcji półprzewodników, chińskie firmy znacząco zwiększyły import starszych technologii produkcyjnych. Wiele japońskich firm, produkujących podobne urządzenia zanotowało rekordowy wzrost zysków. Dalsze zaostrzenie relacji handlowych pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Chinami może przynieść korzyści dla japońskich dostawców.
Japońscy dystrybutorzy półprzewodników przygotowują się do nałożenia kolejnych ograniczeń. Utrudnienia eksportu do Chin dotyczą głównie zaawansowanych technologii półprzewodnikowych. Japońskie firmy nie podlegają żadnym ograniczeniom w odniesieniu do produktów klasy towarowej wytwarzanych w Chinach. Restar, jeden z największych japońskich sprzedawców chipów, planuje wprowadzić system zarządzania logistyką tajwańskiego partnera WPG Holdings w swojej firmie handlowej w Singapurze w 2025. WPG jest jedną z wiodących na świecie firm zajmujących się handlem półprzewodnikami, wraz z amerykańskimi Arrow Electronics i Avnet, i ma silne powiązania z chińskimi producentami półprzewodników. Restrukturyzacja pomoże japońskiej firmie zwiększyć swoją pozycję na chińskim rynku. Firma Ryosan liczy na wzrost przychodów dzięki spółce joint venture założonej w Chengdu z chińskim producentem pojazdów elektrycznych IAT Automobile Technology. Po wprowadzeniu ograniczeń handlowych spółka stała się kanałem dla pozyskiwania półprzewodników produkowanych w Chinach dla innych japońskich producentów części samochodowych.
Jak na razie sygnały płynące z kierownictwa ChRL są raczej pozytywne. Należy zwrócić uwagę na to, że strona chińska bardzo szybko wyraziła zgodę na spotkanie pomiędzy premierem Ishibą a przewodniczącym Xi. Częściowe zniesienie ograniczeń importowych a przede wszystkim złagodzenie wymagań wizowych dla Japończyków mogą zwiastować gotowość do rozwoju współpracy biznesowej pomiędzy Tokio a Pekinem. Otwartość Pekinu na wznowienie rozmów wysokiego szczebla z Tokio jest najprawdopodobniej wypadkową zaostrzenia relacji dyplomatycznych ze Stanami Zjednoczonymi oraz niepewnych perspektyw dotyczących rozwoju gospodarczego i handlu. Należy jednak pamiętać, że japońskie plany dotyczące rozwinięcia współpracy z Pekinem mogą zostać zweryfikowane przez naciski ze strony prezydenta Donalda Trumpa, który będzie najprawdopodobniej oczekiwał okazania solidarności w nadchodzącym konflikcie handlowym. W obliczu niepewnych relacji politycznych nie można zapominać o bardzo istotnej roli biznesu. W ostatnich latach japońskie przedsiębiorstwa z rosnącą obawą spoglądają na perspektywy prowadzenia działalności na terenie Chin. Złagodzenie ograniczeń wizowych i wprowadzenie kolejnych ułatwień mogłoby przynajmniej spowolnić ten niepokojący trend. Możliwe, że w dłuższej perspektywie niektóre japońskie firmy będą mogły skorzystać na coraz silniejszych napięciach na linii Waszyngton-Pekin.