30.10.2023
Bliski Wschód staje się coraz istotniejszym kierunkiem dywersyfikowania partnerów przez Koreę Południową. W styczniu tego roku Zjednoczone Emiraty Arabskie ogłosiły plan inwestycji 30 mld USD w Korei Południowej, w takich sektorach jak energia jądrowa, solarna i wodorowa oraz przemysł obronny. W trakcie wizyty państwowej prezydenta Yoon Suk-yeola w Arabii Saudyjskiej w dniach 21-24 października podpisano szereg porozumień i kontraktów eksportowych wartych 15,6 mld USD. Z kolei relacje dwustronne z Katarem mają zostać podniesione do rangi kompleksowego partnerstwa strategicznego. Jakie obszary współpracy z Bliskim Wschodem interesują Koreę Południową?
Zjednoczone Emiraty Arabskie nawiązały relacje dyplomatyczne z Koreą Południową w 1980 roku w celu promowania współpracy gospodarczej. Początkowo najaktywniej działały koreańskie firmy budowlane, angażując się w projekty infrastrukturalne w ZEA. Przełom w relacjach dwustronnych nastąpił w 2009 roku kiedy Korea Południowa wygrała swój pierwszy międzynarodowy przetarg na budowę czterech elektrowni atomowych w Zjednoczonych Emiratach Arabskich, pokonując francuskiego faworyta. Dla Korei Południowej był to ogromny sukces, pozwalający wkroczyć do wąskiego grona międzynarodowych eksporterów reaktorów. Warto zauważyć, że Seul o części zawdzięczał swój sukces współpracy z Westinghouse i wsparciu amerykańskiej dyplomacji – co obecnie stanowiło pewną przeszkodę w realizacji planów konstrukcji reaktorów w Polsce czy Czechach (ostatecznie pozew Westinghouse przeciwko koreańskiemu KHNP został odrzucony przez amerykański sąd – spór dotyczył transferu technologii). Jak się jednak okazało umowa związana z budową elektrowni jądrowych wiązała się także z paktem wojskowym – by zdobyć przychylność ZEA Korea Południowa zgodziła się na utworzenie specjalnej jednostki wojskowej o kryptonimie Akh, której celem było szkolenie arabskich żołnierzy. Rząd Lee Myung-baka podjął ryzykowną decyzję militarnego zaangażowania w niestabilnym regionie by zabezpieczyć umowę biznesową. Koreańczycy krytykowali także samą umowę dotyczącą elektrowni jako mało korzystną komercyjnie, a rząd oskarżali o zatajenie informacji. W ostatecznym rozrachunku umowa ta nakreśliła dwa priorytetowe obszary współpracy: energetykę oraz obronność. W 2018 roku prezydent Moon Jae-in i książę Muhammad ibn Zajid Al Nahajjan (obecnie prezydent ZEA) celebrowali ukończenie budowy elektrowni w Barakah zapowiedzią podniesienia statusu dwustronnych relacji do „specjalnego partnerstwa strategicznego”. Także wtedy podczas dwustronny rozmów skupiono się na dalszym rozwoju partnerstwa związanego z obronnością. W efekcie w styczniu 2022 roku Korea Południowa podpisała ze Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi umowę na eksport rakiet ziemia-powietrze Cheongung II KM-SAM o wartości 3,5 mld USD – przed kontraktami z Polską była to największa umowa eksportowa broni podpisana przez Seul. Oba rządy podpisały wtedy także memorandum dotyczące współpracy w zakresie technologii obronnych i wspólnego rozwoju systemów uzbrojenia. W styczniu 2023 roku w trakcie szczytu w Abu Zabi Muhammad ibn Zajid Al Nahajjan zadeklarował zainwestowanie 30 mld USD w strategiczne sektory w Korei Południowej. Z kolei w październiku zakończono negocjacje z sprawie porozumienia o wolnym handlu (Comprehensive Economic Partnership Agreement) – Korea Południowa spodziewa się dzięki temu wzrostu obrotów handlowych w obszarze samochodów elektrycznych czy elektroniki. Ponadto Seul intensywnie promuje koreańską kulturę popularną na Bliskim Wschodzie.
Warto zwrócić uwagę, że dwustronna współpraca w strategicznych sektorach wpłynęła na koreańską retorykę względem ZEA – południowokoreańscy liderzy podczas szczytów odwoływali się do braterstwa oraz zaufania. W przypadku ostatniego szczytu nie obyło się bez kontrowersji, kiedy prezydent Yoon Suk-yeol porównał Iran i Koreę Północną, nazywając oba państwa zagrożeniem („Bezpieczeństwo narodowe naszego bratniego kraju jest naszym bezpieczeństwem narodowym. Wrogiem Zjednoczonych Emiratów Arabskich – i największym zagrożeniem – jest Iran, tak jak naszym jest Korea Północna”). Należy podkreślić, że Korea Południowa traktuje eksport broni przede wszystkim w kategoriach napędzania wzrostu ekonomicznego, nie biorąc pod uwagę możliwego zaangażowania w regionalne konflikty – czego rezultatem było pogorszenie relacji między Seulem i Teheranem.
W przypadku relacji z Arabią Saudyjską również zaznacza się pragmatyczne podejście Korei Południowej, której głównym celem jest napędzanie wzrostu gospodarczego. W latach 70. bliskie relacje gospodarcze i realizacja projektów infrastrukturalnych w Arabii Saudyjskiej były jednym z motorów napędowych „cudu nad rzeką Han”. Bezpieczeństwo energetyczne stanowi kluczowy element dwustronnych relacji – od 2022 roku Arabia Saudyjska stała się głównym dostawcą ropy do Korei Południowej. W tym kontekście istotne jest zawarcie umowy między Korea National Oil Corporation i Armaco z dnia 23 października, na podstawie której arabska firma będzie magazynować ropę naftową w Ulsan, co ma wzmocnić odporność energetyczną Korei Południowej w obliczu potencjalnych kryzysów energetycznych. Ponadto Armaco podpisał kontrakt z Hyundai Engineering & Construction dotyczące budowy zakładu przetwarzania gazu w Zatoce Perskiej. W trakcie październikowego szczytu w Arabii Saudyjskiej prezydent Yoon Suk-yeol i książę koronny Muhammad ibn Salman wydali wspólne oświadczenie dotyczące współpracy, a łączna liczba podpisanych umów korporacyjnych wyniosła 46. Korei Południowej zależy na eksporcie technologii energetycznych, przemysłu obronnego oraz udziale w projektach infrastrukturalnych. Z kolei Arabia Saudyjska planuje wytwarzać czystą energię jak wodór i na tej płaszczyźnie współpracować z Koreą Południową. Jeśli chodzi o obronność oba państwa finalizują negocjacje w sprawie zakupu koreańskich systemów obronnych, w tym wspomnianych Cheongung-II. Istotnym polem współpracy jest walka ze zmianami klimatycznymi – obok energii jądrowej, dotyczy ona także promowanie samochodów elektrycznych , a potencjalnie i napędzanych wodorem. Hyundai Motor ma wybudować fabrykę samochodów elektrycznych w Arabii Saudyjskiej.
Cieniem na współpracy z Bliskim Wschodem kładą się konflikty regionalne. W obliczu konfliktu między Izraelem i Hamasem prezydent Yoon Suk-yeol przeprowadził konsultacje z USA oraz zwołał nadzwyczajnie posiedzenie ds. gospodarki i bezpieczeństwa. Korea Południowa obawia się możliwego wpływu konfliktu na regionalna i globalną gospodarkę – a także na Koreę Północną, która może zostać zainspirowana działaniami Hamasu. Warto zwrócić uwagę, że Seul choć potępia działania Hamasu, unika bezpośredniego poparcia Izraela. Wynika to przede wszystkim z priorytetowego traktowania relacji z Arabią Saudyjską i Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi – administracja Yoon Suk-yeola woli uniknąć sytuacji, w której bezpośrednie poparcie dla Izraela zostanie negatywnie odebrane przez strategicznych partnerów z Zatoce Perskiej. Niestabilność sytuacji w regionie stanowi największe ryzyko dla budowania strategicznych relacji z państwami Bliskiego Wschodu.
Rozwój relacji między Koreą Południową i ZEA oraz Arabią Saudyjską nie zwalnia, skupiając się coraz mocniej na sektorze zbrojeniowym oraz energetycznym. Korea Południowa postrzega kraje Bliskiego Wschodu jako partnerów w obszarze przemian energetycznych – osiągnięcia neutralności węglowej. Dla państw Bliskiego Wschodu takich jak ZEA Korea Południowa stanowi alternatywnego partnera dla Stanów Zjednoczonych – podobnie jak w przypadku Polski. Kontrakty zbrojeniowe pojawiły się, gdy administracja Joe Bidena zawiesiła kontrakty na eksport broni do Zjednoczonych Emiratów Arabskich i Arabii Saudyjskiej. Dla Seulu Bliski Wschód oraz Europa Środkowo-Wschodnia to obecnie kluczowe kierunki wzmacniania strategicznego partnerstwa w wyżej wymienionych obszarach. Ponadto współpraca z Bliskim Wschodem znajduje istotne miejsce w polityce zagranicznej prezydenta Yoon Suk-yeola, który nadał sobie przydomek „koreańskiego sprzedawcy numer jeden” – a wielomilionowe kontrakty eksportowe oraz obietnice inwestycji mają stanowić o sukcesie prezydenta. Seul liczy, że za przykładem Zjednoczonych Emiratów Arabskich pójdą inne państwa regionu zainteresowane energetyką jądrową. Ponadto Korea Południowa jest zainteresowana udziałem w realizacji mega projektów jak miasto Neom w Arabii Saudyjskiej, czy rozwojem technologii związanych z inteligentnym rolnictwem (smart farms) w Katarze. Zjednoczone Emiraty Arabskie, Arabia Saudyjska, a także Katar są postrzegane przez Seul jako niezwykle obiecujące rynki dla południowokoreańskich firm. Mimo rosnącej destabilizacji w regionie odgrywa on istotny kierunek w pragmatycznej, opartej o zyski gospodarcze dyplomacji prezydenta Yoon Suk-yeola – szczególnie w relacjach z takimi państwami jak ZEA i Arabia Saudyjska, które również stawiają na gospodarczy pragmatyzm. Obie strony łączy wspólny interes, który sprawia, że współpraca strategiczna między Koreą Południową i Bliskim Wschodem (a dokładnie państwami Rady Współpracy Zatoki Perskiej) mają potencjał by dalej się rozwijać. Jednocześnie niestabilna sytuacja w regionie stanowi istotne zagrożenie i dla Korei Południowej priorytetowym działaniem jest deeskalacja konfliktu w Strefie Gazy. Ponadto koreańska opinia publiczna obawia się, że współpraca w obszarze obronności może wciągnąć Koreę Południową w regionalne konflikty, a strategiczne partnerstwo powinno być rozwijane jedynie z państwami demokratycznymi w oparciu o wspólne wartości.