10.11.2023
W odpowiedzi na coraz gorsze wyniki sondażowe japoński rząd oficjalnie zaprezentował nowy pakiet antyinflacyjny o wartości 113 miliardów USD. Pakiet obejmuje wprowadzenie ulg podatkowych oraz jednorazowe wypłaty w wysokości 70 000 jenów (465 USD) dla gospodarstw domowych o niskich dochodach, a także dopłaty do rachunków za benzynę i media. Tarcza obejmuje również środki mające na celu wzmocnienie łańcuchów dostaw i kluczowych technologii, takie jak ulgi podatkowe dla firm, które inwestują w obszary uznane za strategicznie ważne. Wsparcie ma zwiększyć produkt krajowy brutto Japonii średnio o około 1,2%.
Najwięcej kontrowersji wzbudził projekt wprowadzenia jednorazowej ulgi podatkowej. Rząd planuje obniżyć podatek dochodowy o 40 000 jenów (ok, 267 USD) na osobę w roku 2024 w ramach środków mających na celu złagodzenie wpływu rosnących cen. Ulga podatkowa będzie miała zastosowanie do każdej osoby wchodzącej w skład gospodarstwa domowego. Podatnik z trzema członkami rodziny na utrzymaniu może liczyć na ulgę w wysokości 160 000 jenów. Ulga w podatku dochodowym ma zostać sfinansowana ze zwiększonych wpływów z podatku dochodowego w latach fiskalnych 2021 i 2022.
Badania opinii publicznej przeprowadzone tuż po ogłoszeniu tarczy antyinflacyjnej pokazały dalszy spadek poparcia dla administracji premiera Kishidy Fumio do rekordowo niskiego poziomu 28%. Ankieta wykazała, że 62,5% respondentów nie popiera kluczowego elementu pakietu, czyli jednorazowej obniżki podatków. Pomimo zapewnień premiera Kishidy społeczeństwo przygotowuje się do nadchodzącej podwyżki podatków w celu zabezpieczenia funduszy na podwojenie wydatków na obronę narodową. Kolejnym powodem postępującego spadku poparcia są ostatnie rezygnacje członków nowego gabinetu z powodu skandali. W październiku wiceminister sprawiedliwości, musiał ustąpić ze stanowiska po przyznaniu się do naruszenia prawa wyborczego.
Oprócz ograniczonego entuzjazmu wśród wyborców nowy pakiet antyinflacyjny, a w szczególności projekt ulgi podatkowej, spotkał się z silną falą krytyki ze strony przedstawicieli partii opozycyjnych i samej koalicji rządzącej. Ustawodawcy opozycji kwestionują wykorzystanie obniżek podatków jako środków łagodzących inflację, częściowo dlatego, że ich uchwalenie wymaga czasu. Nagatsuma Akira, przewodniczący ds. badań politycznych Japońskiej Partii Konstytucyjno-Demokratycznej, oskarżył premiera Kishidę o nagłe przejście na obniżki podatków, aby ukryć plany ich podwyższenia w celu sfinansowania rosnących wydatków na obronę w ciągu najbliższych pięciu lat. Podobne zarzuty pod adresem premiera skierowali przedstawiciele innych partii.
Na posiedzeniu Komisji Budżetowej Izby Niższej premier odpowiadał na pytania szefów ds. polityki rządzącej Partii Liberalno-Demokratycznej i młodszego partnera koalicyjnego Komeito o planowaną obniżkę podatku dochodowego. Hagiuda Koichi, szef ds. strategii politycznej PLD stwierdził, że „trudno będzie zrozumieć uzasadnienie obniżki podatków, gdy rząd rozważa również ich podniesienie na wydatki obronne w przyszłym roku”. Takagi Yosuke, szef Komeito, również wskazał, że proponowana obniżka podatku dochodowego jest sprzeczna z potrzebą zwiększenia wpływów budżetowych na wydatki obronne. Premier Fumio Kishida kategorycznie zaprzeczył doniesieniom o planowanych podwyżkach podatków w roku 2024, nawiązując do niekorzystnych warunków gospodarczych, które sprawiły, że wiele gospodarstw domowych boryka się z trudnościami.
Hagiuda Koichi stwierdził również, że proponowany system wdrożenia obniżki podatku dochodowego jest bardzo skomplikowany. Dodał też, że gdy rząd jednocześnie zaoferuje bezpośrednie dopłaty pieniężne, obciążenie administracyjne dla samorządów lokalnych będzie zbyt duże. Moriyama Hiroshi, przewodniczący rady generalnej PLD, zwrócił uwagę, że trudno będzie wdrożyć obniżkę podatku dochodowego jako środek „jednorazowy”. Jako przykład podano podobną inicjatywę wprowadzoną przez premiera Hashimoto Ryutaro w roku 1998, który początkowo planował obniżyć podatek dochodowy o tę samą kwotę pieniężną dla wszystkich przez ograniczony okres. Ostatecznie środek ten był kontynuowany przez dziewięć lat do 2007 roku, ponieważ trudno było go wycofać. Moriyama stwierdził również, że obniżka podatku dochodowego może naruszyć dyscyplinę fiskalną. Dlatego też część członków PLD wchodzących w skład panelu poprosiło premiera o ponowne rozważenie propozycji cięć, ale ten nie ustąpił. Dwa dni po spotkaniu z kierownictwem PLD, Kishida spotkał się z ustawodawcami odpowiedzialnymi za środki podatkowe i poinstruował ich, aby dopracowali szczegóły obniżki podatku dochodowego.
Propozycja wprowadzenia ulgi podatkowej została skrytykowana przez liczną grupę ustawodawców koalicji rządzącej oraz przedstawicieli biznesu. Politycy PLD skrytykowali również odgórny sposób wprowadzenia zmian podatkowych. Premier Kishida Kishida przekazał urzędnikom koalicji rządzącej instrukcje dotyczące cięć podatkowych na przyszły rok z całkowitym pominięciem partyjnej komisji badającej system podatkowy. Komisja Badawcza ds. Systemu Podatkowego Partii Liberalno-Demokratycznej miała niegdyś kluczowy wpływ na kształtowanie systemu podatkowego, pomijając często obawy zgłaszane przez szefów rządów. Obecnie to biuro premiera podjęło decyzję co do zmian podatkowych, co całkowicie podważa funkcjonowanie komisji podatkowej. Tak skonstruowany proces decyzyjny nie podoba się znacznej części ustawodawców PLD.
Partia Liberalno-Demokratyczna i koalicyjna partia Komeito nie mogą również osiągnąć porozumienia co do okresu obowiązywania ulg podatkowych. Miyazawa Yoichi, szef panelu ds. reformy podatkowej w japońskiej partii rządzącej powiedział, że planowane cięcia powinny obowiązywać tylko przez rok. Nishida Makoto, szef panelu ze strony partii Komeito, zasygnalizował, że okres ten powinien być dłuższy. Dodatkowo w PLD dominuje pogląd, że należy wprowadzić limit dochodów, aby wykluczyć zamożne gospodarstwa domowe z możliwości korzystania ze wsparcia. Komeito ostrożnie wypowiada się nad koniecznością ustalenia takiego limitu.
Podsumowując plan cięć podatkowych przygotowany przez premiera został skrytykowany przez wielu obserwatorów i przedstawiony jako populistyczna propozycja zwiększenia wydatków, która zwiększy rekordowe zadłużenie Japonii. Należy również pamiętać, że nie jest to pierwszy pakiet antyinflacyjny wprowadzony przez administrację Kishidy Fumio. W roku 2022 rząd przeznaczył prawie 200 miliardów dolarów na sfinansowanie podobnego pakietu pomocowego. Badania opinii publicznej pokazały, że nowy pakiet pomocowy nie zyskał poparcia większości japońskiego społeczeństwa. Projekt może także doprowadzić do konsolidacji krytyki pod adresem premiera wewnątrz koalicji rządzącej. W efekcie, tarcza antyinflacyjna, która miała odbudować wizerunek gabinetu Kishidy Fumio, może doprowadzić do dalszego osłabienia jego pozycji i w konsekwencji przyspieszenia zmiany rządu.