03.09.2024
Korea Południowa nie ustaje w poszukiwaniu nowych partnerów do współpracy w zakresie krytycznych minerałów. Cel jest jasny: zmniejszenie zależności od Chin i zabezpieczenie łańcuchów dostaw surowców kluczowych dla koreańskiej gospodarki – w tym produkcji półprzewodników. Przykładem polityki wzmacniania relacji z państwami i regionami bogatymi w złoża krytycznych minerałów był zainicjonowany przez Koreę Południową pierwszy szczyt Korea-Afryka, który odbył się w czerwcu tego roku. Dotychczas Korea Południowa względem Afryki prowadziła przede wszystkim politykę ukierunkowaną na konkretne cele związane z eksportem (np.: samochodów) czy pozyskaniem politycznego poparcia na arenie międzynarodowej (głosowania w ONZ). Tym samym Seul skupiał się przede wszystkim na konkretnych państwach, a nie strategii dla całego regionu. Czy pierwszy szczyt Korea-Afryka oznacza zmianę koreańskiego podejścia? Jakie cele chce zrealizować Seul?
W przeszłości południowokoreańska polityka względem Afryki dzieliła się na dwa podejścia. Rządy konserwatywne kierowały się przede wszystkim potrzebą osłabienia relacji między państwami afrykańskimi a Koreą Północną. Z kolei liberalne w centrum zainteresowania stawiały relacje rozwojowe i gospodarcze. Warto zauważyć, że oferowanie pomocy rozwojowej wpisuje się w koreański branding: państwa, które w zadziwiająco krótkim czasie przeszło drogę od kraju rozwijającego się do gospodarczej potęgi. Polityka obecnego prezydenta Yoon Suk-yeola zdaje się łączyć oba podejścia.
W trakcie szczytu Seul zobowiązał się przekazać Afryce 10 mld USD w formie pomocy rozwojowej (ODA), a także stworzyć ofertę kredytów eksportowych (o wartości 14 mld USD) dla koreańskich firm chcących wejść na afrykańskie rynki. Ponadto zostały podpisane umowy pożyczkowe z Tanzanią i Etiopią – mają pokryć finansowanie projektów z zakresu infrastruktury, nauki, technologii, ochrony zdrowia czy rozwoju miast. Warto zauważyć, że zarówno Tanzania, jak i Etiopia mają strategiczne znaczenie dla krajów poszukujących źródeł kluczowych surowców mineralnych dla przemysłu technologicznego, takich jak nikiel, grafit, metale ziem rzadkich czy tantal. Głównym rezultatem szczytu było zawarcie porozumień skupionych na eksploracji i rozwoju bogatych rezerw afrykańskich minerałów krytycznych – niezbędnych dla południowokoreańskich branż technologicznych. Znalazło to odzwierciedlenie we wspólnej deklaracji: obecni na szczycie przywódcy zdecydowali się na instytucjonalizację współpracy w zakresie minerałów krytycznych oraz łańcuchów dostaw poprzez Korea-Africa Critical Minerals Dialogue.
Szczyt miał być nową platformą współpracy z Afryką – w 2006 roku Seul zainicjował dwie inne inicjatywy, Korea-Africa Forum oraz Korea-Africa Forum on Economic Cooperation. Korei Południowej zależało jednak na podniesieniu rangi, by wskazać na rosnące znaczenie Afryki w koreańskiej polityce. Dyrektor Biura Bezpieczeństwa Narodowego Kim Tae-hyo oświadczył, że „strategiczna współpraca Korei Południowej z Afryką nie jest opcją, lecz koniecznością” skoro Seul dąży do „stanie się kluczowym państwem na arenie międzynarodowej” (global pivotal state). W kwietniu tego roku prezydent Yoon Suk-yeol ogłosił inicjatywę „global pivotal state”, która ma być kluczowym elementem koreańskiej dyplomacji zagranicznej. Inicjatywa ta zakłada, że Korea Południowa będzie działać jako kraj odpowiedzialny, wypełniający swój międzynarodowy obowiązek wspierania wolności, praw człowieka i rządów prawa. Szczyt z Afryką był okazją na promowanie inicjatywy prezydenta Yoon Suk-yeola, co znalazło odzwierciedlenie w jednym z zapisów wspólnej deklaracji: „zauważając podobieństwa i komplementarności wizji Korei jako „global pivotal state” oraz wizji Afryki jako zintegrowanej, dostanie i pokojowej, co zostało ujęte w „Agendzie 2063” Unii Afrykańskiej, jesteśmy zdecydowani budować wspólną przyszłość w oparciu o silne i korzystne dla obu stron partnerstwo, oparte na trzech filarach: wspólnym wzroście, zrównoważonym rozwoju i solidarności.”
Drugą, obok promowania inicjatywy „global pivotal state” – oraz najważniejszą – motywacją stojącą za organizacją szczytu z Afryką było wspomniane poszukiwanie partnerów bogatych w surowce krytyczne. Wpisuje się to w przyjętą w 2023 roku południowokoreańską strategię zabezpieczenia dostaw krytycznych minerałów. Na jej podstawie zidentyfikowano kluczowe dla Korei Południowej surowce (oznaczone jako strategiczne) i wskazano potrzebę zabezpieczenia dostaw poprzez dywersyfikację partnerów. Korea Południowa importowała większość (95%) minerałów krytycznych z Chin. Doświadczenia ostatnich lat, jak pandemia COVID-19 oraz napięte relacje z Chinami sprawiły, że potrzeba zmniejszenia zależności od Pekinu stała się kwestią priorytetową. Z tego powodu Afryka stała się istotnym regionem dla współpracy, co wpisuje się w koreańskie cele strategiczne.
Nie można zapomnieć o trzeciej motywacji: zniechęcaniu do utrzymywania relacji z Koreą Północną. Obecnie relacje międzykoreańskie pozostają napięte, a polityka prezydenta Yoon Suk-yeola względem KRLD wpisuje się w konserwatywne podejście. Stąd podczas szczytu wiele południowokoreańskich ofert handlowych i rozwojowych. Korea Południowa dąży do zbudowania wizerunku partnera atrakcyjniejszego niż KRLD, co ma prowadzić do zniechęcenia do współpracy z Pjongjangiem, a co za tym idzie jeszcze większej izolacji Korei Północnej. Prezydent Yoon Suk-yeol wezwał państwa afrykańskie do ciągłej implementacji rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nakładających sankcje na KRLD, co ma zapewnić bezpieczeństwo na Półwyspie Koreańskim.
W kontekście szczytu Korea-Afryka warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną kwestię: południowokoreański branding. W porównaniu do Chin, południowokoreańskie budowanie relacji z Afryką wydaje się spóźnione. Z tego powodu Seul wykorzystywał retorykę, mająca na celu stworzenie wizerunku wyjątkowego partnera. Co takiego ma Korea Południowa, czego nie mają inne państwa? „Cud nad rzeką Han”, czyli doświadczenie spektakularnego rozwoju gospodarczego, opartego o rozwój kapitału ludzkiego. Ponadto Korea Południowa w komunikatach skierowanych do Afryki podkreślała, że zbudowała swój gospodarczy sukces bez kolonizacji innych narodów. Współpracując z Afryką Korea Południowa może wykorzystywać soft power, oferując know-how i ekspertyzę. Jedna z takich inicjatyw, zaproponowanych w trakcie szczytu przez Koreę Południową był program „Tech4Africa”, zakładający szkolenia dla młodzieży.
Szczyt Korea-Afryka nie prezentuje zupełnie nowego podejścia Seulu do kontynentu. Korea Południowa chce rozwijać relacje z państwami afrykańskimi w oparciu o cele strategiczne: zabezpieczenie łańcuchów dostaw krytycznych minerałów oraz izolację Korei Północnej na arenie międzynarodowej. Afryka stwarza także dla Korei Południowej szanse gospodarcze – afrykańskie rynki mogą być interesujące dla koreańskiego biznesu. Jednocześnie współpraca z Afryką wpisuje się w południowokoreańskie ambicje bycia rozpoznawanym jako średnie mocarstwo, odzwierciedlając inicjatywę prezydenta Yoon Suk-yeola „global pivotal state”. Oprócz zachęt gospodarczych i rozwojowych, Korea Południowa w dużej mierze korzysta z soft power, aby zachęcić państwa afrykańskie do współpracy. Rozwój współpracy z Afryką stawia jednocześnie pewne wyzwania przed Seulem. Przede wszystkim podczas szczytu to Korea Południowa była stroną dominującą; oferty wzajemnie korzystnej współpracy nie powinny kończyć się na deklaracjach, a przed Seulem stoi wyzwanie implementacji postanowień w taki sposób, aby państwa afrykańskie nie miały poczucia zależności – wszak Korea Południowa promuje siebie jako alternatywę dla „byłych kolonizatorów”. Ponadto współpraca w zakresie minerałów krytycznych wiąże się z zagrożeniami dla środowiska oraz możliwymi nadużyciami wobec lokalnej siły roboczej, które muszą być brane pod uwagę przez Koreę Południową przy kreowaniu wizerunku odpowiedzialnego państwa. Seul musi także brać pod uwagę chińską obecność na kontynencie, co może doprowadzić do „konfliktu interesów” w relacjach dyplomatycznych z państwami afrykańskimi.