18.03.2024
Tuż przed drugą rocznicą rosyjskiej inwazji na Ukrainę w Tokio zorganizowano konferencję poświęconą odbudowie zniszczonego kraju po zakończeniu konfliktu. Administracja Kishidy Fumio obiecała aktywne wsparcie, które ma zabezpieczyć ukraiński wzrost gospodarczy. W konferencji wziął udział premier Ukrainy Denys Shmyhal, który podziękował Japonii za dotychczasowe wsparcie i jej istotną rolę jako przewodniczącego G7 w 2023 roku. Urzędnicy z obu krajów podpisali ponad 50 memorandów o współpracy w obszarach takich jak rolnictwo, współpraca w zakresie systemów podatkowych, infrastruktura, technologia i edukacja. Tokio i Kijów podpiszą umowę mającą na celu wyeliminowanie podwójnego opodatkowania firm prowadzących działalność na Ukrainie. Tokio wzmocni swoje wsparcie za pośrednictwem międzynarodowych instytucji finansowych. Japoński rząd otworzy oddział Japońskiej Organizacji Handlu Zagranicznego (JETRO) w Kijowie. Przystąpi również do złagodzenia wymogów wizowych dla obywateli Ukrainy odwiedzających Japonię w celu pracy nad projektami odbudowy. We wspólnym komunikacie przedstawiciele obu państw podkreślili potrzebę utrzymania presji na Rosję poprzez sankcje gospodarcze i podjęcia „działań zapobiegających ich obchodzeniu”. Kolejna konferencja poświęcona odbudowie Ukrainy ma odbyć się w czerwcu w Niemczech. Konferencja rzuca nowe światło na przyszłość współpracy japońsko-ukraińskiej w kluczowych obszarach.
Po pierwsze warto zwrócić uwagę na dalszy wzrost pomocy finansowej w obliczu słabnącego międzynarodowego zainteresowania sprawą Ukrainy w Europie i silnych podziałów politycznych w Stanach Zjednoczonych, które podważają potrzebę wysłania dodatkowej pomocy dla Kijowa. Rząd Kishidy Fumio rząd przeznaczy dodatkowe środki w wysokości około 106 milionów dolarów na wsparcie odbudowy Ukrainy po zniszczeniach wojennych w siedmiu obszarach, takich jak odbudowa infrastruktury i rozminowywanie. Pomoc zostanie przeznaczona na zapewnienie sprzętu do rozminowywania i tymczasowych mostów, a także innych zasobów pilnie potrzebnych do wspierania wysiłków na rzecz odbudowy.
Szef japońskiego rządu przedstawia dotychczasową pomoc dla Ukrainy jako inwestycję w przyszłość. Administracja Kishidy prezentuje narrację, która ma odróżnić Japonię od innych partnerów Ukrainy, którzy wykazują oznaki coraz większego zmęczenia wojną. Komunikaty płynące z japońskiego MSZ podkreślają niezachwiane wsparcie finansowe i polityczne. Kwestia coraz większego wsparcia przykuwa więcej uwagi wśród japońskiej opinii publicznej. W 2024 roku wartość pomocy finansowej Japonii dla Ukrainy osiągnęła 12,1 miliarda dolarów, po tym jak premier Kishida obiecał dodatkowe 4,5 miliarda dolarów w grudniu 2023 roku. Komunikaty płynące z kanałów rządowych oraz głównych portali informacyjnych zgodnie popierają rządową strategię zwiększania wsparcia dla Kijowa i intensyfikacji nacisków na Rosję. Jedynie nieliczne głosy, w tym zagraniczny, prochiński portal South China Morning Post informują o rosnącej fali niezadowolenia wśród japońskiego społeczeństwa, spowodowanej coraz większym wsparciem japońskiego rządu dla Ukrainy. Doniesienia te nie dowodzą jednak, że kwestia wsparcia dla Kijowa stanie się jednym z głównych tematów politycznych w Japonii i przyczyni się do zwiększenia krytyki pod adresem rządu Kishidy Fumio. Dotychczasowe badania opinii publicznej pokazywały zdecydowane poparcie większości japońskiego społeczeństwa dla pro-ukraińskiej polityki rządu.
Kolejnym ciekawym aspektem konferencji był nacisk na zaangażowanie japońskiego biznesu w proces odbudowy Ukrainy. Premier Kishida otwierającym konferencję zapewnił, że Japonia jest gotowa do wsparcia rozwoju gospodarczego Ukrainy „od sektorów podstawowych po zaawansowane technologie, w kluczowych obszarach, jak rolnictwo, produkcja i przemysł IT”. Biorąc pod uwagę liczbę podpisanych umów oraz silne zainteresowanie ze strony japońskiego biznesu konferencję można zdecydowanie uznać za sukces. W nadchodzących miesiącach będą prowadzone negocjacje w sprawie porozumienia inwestycyjnego mającego na celu promowanie udziału japońskich firm w projektach odbudowy. Minister spraw zagranicznych Kamikawa Yoko podkreśliła znaczenie prywatnych inwestycji w odbudowę Ukrainy i ogłosiła, że japońskie MSZ, w szczególnych okolicznościach, zezwoli prywatnym obywatelom Japonii zaangażowanym w odbudowę na podróż na Ukrainę, pod warunkiem spełnienia określonych warunków bezpieczeństwa.
Japoński rząd będzie dążył do zwiększenia współpracy z japońskimi firmami w procesie odbudowy poprzez wykorzystanie ich zaawansowanych technologii. Władze Ukrainy podkreślają, że japońskie doświadczenie i wiedza mogą być kluczowe w odbudowie jej sektora rolnego, infrastruktury energetycznej i transportowej. Rząd ma nadzieję, że współpraca publiczno-prywatna doprowadzi do wzrostu liczby japońskich firm uczestniczących w projektach związanych odbudową. Sześć japońskich przedsiębiorstw z sektora produkcji żywności podpisze umowy o współpracy z ukraińskim Ministerstwem Polityki Rolnej i Żywności w celu odbudowy sektora rolnego. Kubota i Yanmar Agribusiness będą wspierać odbudowę poprzez dostarczanie maszyn rolniczych, takich jak ciągniki. Mebiol dostarczy unikalną technologię, która pozwala na uprawę warzyw na specjalnej folii, która nie wymaga gleby. Firma inżynieryjna IHI będzie pomagać w budowie dróg i mostów. W sektorze energetycznym pomoc zostanie udzielona w celu opracowania systemów dostarczania energii elektrycznej i ciepła do obszarów, w których infrastruktura energetyczna została uszkodzona.
Firma handlowa Sumitomo Corp. i producent sprzętu przemysłowego Kawasaki Heavy Industries mają wesprzeć modernizację ukraińskiej sieci transportu gazu. Wraz z państwowym operatorem gazociągów, firmy będą badać sposoby modernizacji stacji kompresorowych. Spółka Rakuten Symphony, podpisała umowę z ukraińskim operatorem telekomunikacyjnym Kyivstar na rozwój infrastruktury dla sieci 5G. Rakuten wykorzysta otwarte sieci dostępu radiowego, które umożliwiają współpracę urządzeń różnych producentów.
Część głosów krytycznych poddaje w wątpliwość sens organizowania konferencji dotyczącej odbudowy Ukrainy, kiedy konflikt nie został jeszcze zakończony. Bez wątpienia jednak, skala projektu odbudowy może przyciągać zainteresowanie japońskiego biznesu. Strona ukraińska wskazuje sektory takie jak energetyka, infrastruktura, rolnictwo, inżynieria, IT i bezpieczeństwo, jako obszary, w których japońskie firmy mogą odegrać „ogromną rolę we wspieraniu ożywienia gospodarczego”. Premier Denys Shmyhal zapewnia, że firmy które „teraz zainwestują w ukraińską gospodarkę, będą w stanie uzyskać korzyści i możliwości w ciągu najbliższych kilku lat, w które trudno uwierzyć”. Jako przykład podaje sektor produkcji samochodów elektrycznych. Premier Ukrainy stwierdził, że japońscy producenci akumulatorów uzyskają dostęp do bogatych złóż litu, aby otworzyć zakłady produkcyjne na terenie Ukrainy.
Według szacunków Banku Światowego zamówienia priorytetowych obszarach technologicznych związanych z odbudową Ukrainy mogą wynieść 411 miliardów dolarów w ciągu następnej dekady. Dlatego też nie powinno dziwić, że japońskie firmy przy wsparciu ze strony rządu podpisują już pierwsze porozumienia, które mają w przyszłości zagwarantować ich udział w projekcie odbudowy. Japońskie firmy będą musiały także liczyć się z obecnością zagranicznej konkurencji przy tym projekcie. Turecka firma Aksa Power Generation wysłała do Kijowa menedżera, który ma nadzorować przygotowania do przyszłej odbudowy. Tureckie firmy są zaangażowane w proces odbudowy mostów i dróg, jednocześnie dostarczając generatory energii i mobilne szpitale. Niemieckie i austriackie firmy zapowiadają uruchomienie projektów inwestycyjnych w zakresie infrastruktury i obronności. Dania przekazała do tej pory 120 milionów euro na odbudowę centrum stoczniowego w Mykolaiv, licząc na przyszły udział w kolejnych inwestycjach w tym obszarze.
Podsumowując, konferencja na rzecz odbudowy Ukrainy w Tokio potwierdziła trwałe wsparcie administracji Kishidy Fumio dla Ukrainy w konflikcie rosyjsko-ukraińskim. Zaangażowanie japońskich firm w proces odbudowy na wczesnym etapie może doprowadzić do stworzenia stabilnych więzi biznesowych z ukraińskimi podmiotami. Należy mieć nadzieje, że więzi te przetrwają kolejne miesiące konfliktu oraz ewentualne zmiany polityczne w Japonii i Ukrainie. Pomimo tego, że zaangażowanie biznesu na tym etapie jest ryzykowne, może zbudować realne korzyści inwestycyjne i handlowe dla japońskiego biznesu w przyszłości.