Konsolidacja „antychińskiej koalicji”, jak QUAD jest określany przez chińskie media, powinno być przyjęte z zadowoleniem przez państwa ASEAN, których brak zaufania do Pekinu systematycznie rośnie z 51,5% w 2019 roku do 63% w 2021 roku. Niemniej jednak istnieje również obawa przed eskalacją napięć w regionie pomiędzy QUAD i Chinami, co może zdestabilizować region Azji Południowo-Wschodniej w takich obszarach jak Cieśnina Tajwańska, Morze Wschodniochińskie czy Morze Południowochińskie. Wszystko zależy od tego jaki kierunek zostanie obrany przez cztery państwa tego formatu pod nieoficjalnym przewodnictwem Waszyngtonu. Z pewnością pożądanym dla ASEAN kierunkiem byłoby zacieśnienie współpracy gospodarczej, które pomogłoby państwom ASEAN uniezależnić się pod tym względem od Chin i jednocześnie wzmocniłoby „centralną” pozycję ASEAN w regionie. Na obecnym etapie trudno będzie sobie wyobrazić większe zaangażowanie Stanów Zjednoczonych w tym kierunku, ponieważ sytuacja wewnętrzna w kraju nie pozwala na razie na podjęcie tematu powrotu do multilateralnych umów o wolnym handlu jak np. CPTPP.
Kilka dni przed pierwszym szczytem liderów QUAD, który odbył się za pośrednictwem wideokonferencji, rzeczniczka prasowa Białego Domu Jen Psaki poinformowała, że przedstawiciele czterech państw skupią się na kwestiach związanych z zagrożeniem ze strony pandemii COVID-19, współpracy ekonomicznej oraz kryzysem klimatycznym. Choć są to sprawy istotne, to jednak trudno powiedzieć, że są to kluczowe sprawy związane z regionem Indo-Pacyfiku, wymagające konsultacji na najwyższym szczeblu. Wszystko wskazuje na to, że mimo wskrzeszenia czterostronnej inicjatywy podczas prezydentury Donalda Trumpa, Joe Biden dąży w kierunku odciśnięcia na formacie własnego piętna, poprzez skupienie się na łagodniejszych kwestiach, zamiast kontynuowania kierunku kolizyjnego z Chinami zainicjowanego przez administrację Trumpa.
Jednym z głównych rezultatów szczytu, na którym skupiła się uwaga większości mediów, była deklaracja dostarczenia do końca 2022 roku ponad miliarda szczepionek na koronawirusa, co można uznać za – spóźnioną – odpowiedź na chińską dyplomację maseczkową. Biorąc pod uwagę ostatnie badania opinii publicznej pośród państw ASEAN produkcja i dystrybucja w regionie Indo-Pacyfiku szczepionek amerykańskiej firmy Johnson & Johnson może poprawić odbiór państw QUAD w walce z pandemią. W sondażu najlepiej została oceniona pomoc Chin w walce z pandemią, które otrzymały aż 44,2% głosów. Na drugim miejscu z wynikiem 18,2% znalazła się Japonia. Stany Zjednoczone uplasowały się dopiero na czwartym miejscu z wynikiem 9,6%, natomiast Australia i Indie na siódmym i ósmym miejscu zdobywając odpowiednio 4,3% oraz 1,6%. Każde państwo QUAD oprócz zaangażowania finansowego, pomoże w osiągnięciu celu również w inny sposób. Dlatego produkcja szczepionek odbędzie się w Indiach, a Australia zobowiązała się do dystrybucji leku.
Po większości tego rodzaju szczytach, tak i w tym przypadku, wydano wspólne oświadczenie „The Spirit of the Quad”, które składa się z pięciu punktów. W treści oświadczenia zawarto wiele podniosłych sformułowań o bardzo dużym stopniu ogólności, co sprawia, że nie wyróżnia się od innych tego rodzaju dokumentów. Zwrócono między innymi uwagę na znaczenie demokratycznych wartości, nieskrępowanych przez przymus ze strony innych państw. Warto zaznaczyć, że Chiny nie zostały bezpośrednio wymienione ani razu, aczkolwiek między wierszami można znaleźć nawiązania do narzędzi, którymi Pekin się posługuje w polityce zagranicznej. Liderzy QUAD wyrazili pełne poparcie dla przestrzegania prawa, wolności rejsów morskich i powietrznych czy pokojowe rozwiązywanie sporów, zgodnie z normami prawa międzynarodowego. Państw Azji Południowo-Wschodniej z pewnością ucieszyło nawiązanie do poparcia jedności i centralności ASEAN, a także strategii stowarzyszenia wobec regionu Indo-Pacyfiku z 2019 roku – „ASEAN Outlook on the Indo-Pacific”. Jeżeli chodzi o tradycyjne zagrożenia jak spory terytorialne na Morzu Wschodniochińskim i Południowochińskim, zostały one jedynie wymienione w jednym zdaniu obok deklaracji wsparcia dla budowy bezpieczeństwa morskiego w oparciu o prawo międzynarodowe ze szczególną rolą UNCLOS. Znalazły się także krótkie odniesienia do kontynuacji procesu denuklearyzacji Korei Północnej, a także poparcia dla protestujących w Birmie obrońców wartości demokratycznego państwa, sprzeciwiających się wojskowemu zamachowi stanu z początku lutego 2021 roku. Zdecydowanie najwięcej uwagi poświęcono walce z pandemią COVID-19, czyli skupiono się na najbardziej neutralnym i obiektywnie mówiąc najłatwiejszym – biorąc pod uwagę ogólną sytuacją epidemiologiczną w Azji w porównaniu do reszty świata – do rozwiązania problemie regionu. Można zakładać, że amerykańska administracja nie chciała poruszać spraw prowadzących do dalszych antagonizmów z Pekinem, przez spotkaniem przedstawicieli obu państw na Alasce.
Jeżeli weźmiemy pod uwagę perspektywę przyszłości funkcjonowania QUAD, w oświadczeniu możemy przeczytać, że spotkania na szczeblu ministerialnym będą się odbywały regularnie, przynajmniej raz w roku. Natomiast szczyt liderów czterech państw w formie konwencjonalnego spotkania zostanie zrealizowany do końca bieżącego roku. Istnieją zatem szanse, że ta ministerialna formuła będzie z czasem zwiększać swoje znaczenie w regionie. Wydaje się, że agresywna działalność Chin przyczyniła się do konsolidacji tej platformy, zwłaszcza w kontekście dwóch najmniej zdecydowanych do zaangażowania w ramach QUAD państw, a mianowicie Indii i Australii. W pierwszym przypadku był to konflikt graniczny w Himalajach, natomiast w drugim reperkusje ekonomiczne w odpowiedzi na wezwanie australijskiego rządu do przeprowadzenia międzynarodowego śledztwa dotyczącego genezy pandemii koronawirusa. Na chwilę obecną nie wydaje się, żeby sprawdziły się słowa chińskiego ministra spraw zagranicznych Wang Yi, który w 2018 roku zapowiedział, że QUAD „rozpłynie się jak morska piana”.
Niemniej jednak nie oznacza to, że utrzymanie tego formatu będzie łatwym zadaniem. Państwa QUAD będą musiały sprostać wielu wyzwaniom z czego najważniejszym pozostaje uniezależnienie się ekonomiczne od Chin i wypracowanie zrównoważonych mechanizmów powstrzymywania asertywności Pekinu w regionie, które nie doprowadzą do zbrojnej eskalacji. Konwencjonalny konflikt z pewnością nie uzyskałby poparcia państw ASEAN, którym zależy na zachowaniu równowagi pomiędzy mocarstwami i stabilizacji w regionie. Pozostaje również pytanie jakie są perspektywy rozszerzenia formatu o kolejne państwa. Biorąc pod uwagę duży nacisk na wartości demokratyczne, zwłaszcza teraz, kiedy prezydentem Stanów Zjednoczonych został Joe Biden, logicznym wyborem w kontekście państw ASEAN byłaby Indonezja, czyli największa demokracja spośród państw stowarzyszenia. Aczkolwiek, jeżeli przyjrzymy się wynikom badań opinii publicznej z 2020 roku, okazuje się, że Indonezja jest raczej sceptyczna w swojej ocenie znaczenia QUAD, obok takich państw jak Malezja, Laos, Tajlandia i Kambodża. Z drugiej strony, największy entuzjazm, wobec tego formatu przejawiają Filipiny i Wietnam. Antychińskie nastroje w tych krajach są wyjątkowo silne, głównie z powodu licznych incydentów morskich, będących wynikiem agresywnych działań ze strony Chin. Trudno o nich mówić w kategoriach sztandarowych przykładów liberalnych demokracji. W przypadku Wietnamu sprawa jest prosta ze względu na system polityczny z Komunistyczną Partią Wietnamu na czele. Natomiast na Filipinach od czasu wygranych wyborów prezydenckich przez Rodrigo Duterte w 2016 roku index demokratyzacji kraju systematycznie spada z 6,94 w 2016 roku do 6,56 w 2020 roku. O sytuacja w kraju najlepiej świadczą sztandarowe projekty prezydenta Duterte jak kampania antynarkotykowa czy ostatnie przypadki prześladowań komunistów, okupione dużą liczbą zgonów. Za perspektywą zacieśnienia w przyszłości współpracy QUAD z Filipinami przemawia argument dotyczący zbliżającej się do końca kadencji prezydenta Rodrigo Duterte w 2022 roku, ale wziąwszy pod uwagę jego niesłabnące poparcie w kraju oraz doniesienia o możliwości kandydowania przez niego na wiceprezydenta, rozsądnym się wydaje, aby ostrożnie formułować prognozy. Bez wątpienia o przyszłej percepcji QUAD przez ASEAN przesądzi skuteczność dyplomacji szczepionkowej zapowiedzianej przez państwa tego czterostronnego formatu. Jeżeli produkcja i dystrybucja szczepionek zostaną przeprowadzone zgodnie z planem i w między czasie nie dojdzie do eskalacji napięć z Chinami, można się spodziewać, że QUAD zyska w oczach ASEAN, a co za tym idzie pojawią się nowe perspektywy rozwoju współpracy, która oprócz sektora bezpieczeństwa powinna również skupiać się na sektorze gospodarczym.