FocusOSA #117: Relacje Niemcy-Chiny

Zacieśnia się współpraca gospodarcza Niemiec i Chin w ramach budowy Nowego Jedwabnego Szlaku. Od połowy listopada br. nowym węzłem transportowym z i do Chin stał się port Sassnitz-Mukran na wyspie Rugia w północno-wschodniej części Niemiec. W ten sposób ChRL rozbudowuje więzi ekonomicznej współpracy z RFN i dalej z Europą Zachodnią pod parasolem BRI. Dla władz niemieckich nie bez znaczenia pozostaje rozwój jednego z najbiedniejszych landów – Meklemburgii-Pomorza Przedniego, dla którego jest to olbrzymia szansa by nadrobić straty względem pozostałych regionów.

Joanna Ciesielska-Klikowska

Połączenie zostało wybudowane z inicjatywy Pekinu i umożliwia transport dóbr pociągami towarowymi z miasta Xi’an aż do północnych Niemiec (łącznie ponad 10.000 km). Jednocześnie ostatni etap podróży prowadzi promem kolejowym z Bałtyska w Federacji Rosyjskiej do wspomnianego portu Sassnitz-Mukran. Stamtąd towary mają następnie trafiać do innych europejskich centrów logistycznych, przede wszystkim do Hamburga, gdzie znajduje się największy niemiecki port przeładunkowy.

Ten nowy hub może okazać się strategicznie kluczowy ponieważ Mukran to jedyny niemiecki port posiadający połączenie z siecią kolei szerokotorowej, powszechnej w Rosji, Finlandii, a także krajach bałtyckich. Sam port zbudowano jeszcze w czasach NRD w 1986 roku, gdy z powodów politycznych chciano ominąć terytorium Polski w celu transportu towarów do Kłajpedy, gdzie znajdował się duży węzeł kolejowy. Po zjednoczeniu Niemiec port został zapomniany, ale jego znaczenie wzrosło wraz z budową gazociągu Nord Stream, w szczególności zaś po 2016 roku, gdy zaczęto prace przygotowawcze do budowy drugiej nitki. Obecnie port ten jest trzecim co do wielkości niemieckim portem na Morzu Bałtyckim, a rocznie przeładowuje się tam ok. 5 milionów ton towarów.

Szef międzynarodowej spółki kolejowej UTLC ERA, która obsługuje to nowe połączenie, Alexey Grom, wskazuje na jego niewątpliwe zalety – korytarz jest dobrą alternatywą dla białorusko-polskich tras tranzytowych przez wąskie gardło w Brześciu, gdzie rosyjska kolej szerokotorowa zmienia się na standardową europejską. Poza tym pociągi obsługiwane są jednolitym transkontynentalnym listem przewozowym, co oszczędza czas i zmniejsza biurokrację. Ponadto do Mukranu można łatwo dostać się drogą morską bliskiego zasięgu, a sam port ma obecnie zmodernizowane urządzenia przeładunkowe oraz połączenie kolejowe dużej przepustowości. Sama spółka UTLC ERA ma także znaczne doświadczenie, bowiem od lat przewozi przeszło ¾ towarów tranzytowych pomiędzy Europą a Chinami (przez Białoruś, Rosję, Kazachstan). Wskazuje się więc, że potencjał tej inwestycji w obu kierunkach jest bardzo duży. W pierwszym transporcie do Niemiec przywieziono głównie sprzęt elektroniczny i urządzenia biurowe, natomiast do Państwa Środka wysłano urządzenia przemysłowe, części zamienne i samochody.

Nawiązanie współpracy portu z hubem transportowym w Xi’an to de facto realizacja zabiegów władz lokalnych rządu Meklemburgii-Pomorza Przedniego, który to land wprawdzie nie ma żadnej partnerskiej prowincji w Chinach (prowincja Shaanxi, której stolicą jest Xi’an jest regionem partnerskim dla Turyngii), ale w ostatnich latach dąży do zwiększenia znaczenia gospodarczego, przede wszystkim w kontaktach z Rosją i Chinami. Intensywne rozmowy w tej kwestii prowadzono od 2016 roku, kiedy zorganizowano duże forum międzynarodowe, gdzie omawiano szanse i możliwości udziału tego kraju związkowego w rozbudowie koncepcji Pasa i Szlaku. Z inicjatywy niemieckiej powołano wówczas sieć biznesową business.international.org, której ambicją jest promowanie współpracy między europejskimi i azjatyckimi partnerami handlowymi. Projekt wspiera Izba Przemysłowo-Handlowa w Meklemburgii-Pomorzu Przednim, agencje rozwoju biznesu, stowarzyszenia gospodarki morskiej oraz chińskie, rosyjskie i kazachskie koła biznesowe.

Dlatego otwarcie nowego połączenia kolejowego z ChRL świętowano w międzynarodowym gronie. Minister energii, infrastruktury i cyfryzacji tego landu, socjaldemokrata Christian Pegel, witał pierwszy pociąg razem z przedstawicielami zarówno Chin, jak i Federacji Rosyjskiej. Podczas uroczystości politycy podkreślali, że współpraca transportowa to „pierwszy widoczny efekt wielu lat wysiłku”, ale „konieczne jest poszerzanie oferty i stworzenie regularnej usług transportowej dla całego wybrzeża bałtyckiego”. 

Faktycznie rząd landowy w Schwerinie poszukuje nowych możliwości kooperacji międzynarodowej, a wykorzystanie nadmorskiego położenia tego kraju związkowego okazuje się ciekawym rozwiązaniem. Meklemburgia-Pomorze Przednie to demograficznie niewielki land (1,6 mln mieszkańców), którego gospodarka opiera się głównie na funkcjonowaniu małych i średnich przedsiębiorstw. Ważne branże to przemysł morski, inżynieria mechaniczna, motoryzacja, energetyka oraz przemysł konsumencki i spożywczy. Land ma jednak duży potencjał, bowiem to na jego terenie istnieje wiele dobrych szkół średnich i uniwersytetów (uczelnie w Greifswaldzie i Rostocku należą do najstarszych na świecie), które w ostatnim czasie wspólnie z sektorem przemysłowym inwestują w obszary najnowocześniejszych technologii tj. biotechnologię, technologię medyczną, lotnictwo i technologię informacyjną. Ponadto region jest pod silnym oddziaływaniem takich metropolii jak Hamburg i Berlin, a wspólnie z częścią landu Brandenburgia oraz polskim województwem zachodniopomorskim (cząstkowo także pomorskim oraz wielkopolskim) tworzy Euroregion Pomerania.

Mimo atrakcyjnego położenia geograficznego ten północno-wschodni kraj związkowy przez lata uchodził za najbiedniejszą część zjednoczonej RFN (1,3% udziału w PKB Niemiec w 2018 roku), z niewielkim potencjałem innowacyjności i mało rozwiniętym sektorem B+R – zmianie tego stanu rzeczy ma służyć następujące ożywienie kontaktów gospodarczych na arenie międzynarodowej i poszukiwanie partnerów zagranicą. Rozbudowa portu Mukran i umożliwienie jednoczesnego połączenia kolejowego Chin i Rosji postrzegane jest więc jako szansa dla lokalnej gospodarki i możliwość zwiększenia jej udziału w wymianie handlowej z ChRL (obecnie wynosi ona 3,24%; dla porównania udział Saksonii w tej wymianie wynosi natomiast 14,5%). Dla Chin ta współpraca jest także korzystna, a przeszkody w nawiązaniu relacji niewielkie.

Jednocześnie ten międzynarodowy projekt wzbudza kontrowersje. Padają zarzuty, że land może w krótkim czasie zyskać, ale w dalekiej perspektywie jego kondycja finansowa zależeć będzie w dużej części od stopnia zaangażowania partnerów z FR i ChRL. Mimo sporej sympatii Niemców do Rosjan i szerokiego wsparcia politycznego dla inicjatywy rozbudowy Gazociągu Północnego, wskazuje się że zbyt bliskie relacje z FR mogą okazać się szkodliwe. Także rosnące wpływy Chin poprzez rozbudowę inicjatywy Pasa i Szlaku wywołują spory i dyskusje wśród opinii publicznej. Wskazuje się, że land zostanie uzależniony od współpracy z partnerami na Wschodzie i utrzyma łatkę „chińsko-rosyjskiego przedpola w Europie Zachodniej”. Dla władz w Schwerinie jest to jednak ogromna szansa na przełamanie złej gospodarczej passy, odrobienie strat względem pozostałych landów i przekształcenie Meklemburgii w ważnego gracza w tej części Starego Kontynentu.