FocusOSA #116: Relacje Chiny-EŚW

W październiku Serbia gościła 4. Konferencję Ministerialną ds. Innowacji 17+1. W spotkaniu w Belgradzie, oprócz gospodarzy, w randze ministrów udział wzięli przedstawiciele ChRL, Węgier, Bośni Hercegowiny i – co ciekawe w świetle niedawnej deklaracji w sprawie 5G z USA – Rumunii. Z kolei Polskę, która również podpisała z Amerykanami podobną deklarację dotyczącą bezpieczeństwa sieci internetowej, reprezentował zastępca ambasadora RP w Serbii Andrzej Kindziuk. Wskazuje to, że Warszawa będzie w sprawie 5G postępować w zgodzie ze wskazówkami z Waszyngtonu i niewykluczone, że – w świetle zmiękczania stanowiska w tej kwestii przez Niemcy i kolejne państwa europejskie – pozostanie w swym wyborze osamotniona.

Bartosz Kowalski

Natomiast zakres współpracy z koncernem Huawei sukcesywnie rozszerza Serbia, które chce w ten sposób znaleźć się w awangardzie technologicznej na Półwyspie Bałkańskim. W 2016 roku Huawei podpisał trzyletnią umowę z Telekom Srbija na modernizację naziemnej sieci telefonicznej na ALL-IP (Protokół Internetowy) za 150 mln EUR. Natomiast w mijającym roku chińska firma została partnerem Serbii w projektach Smart City w Belgradzie, Nowym Sadzie i Niszu. Nieoficjalnie wiadomo również, że we współpracy z chińskim koncernem w Belgradzie powstaje sieć 1000 kamer CCTV w 800 lokalizacjach. Wprowadzanie wyposażonego w funkcję rozpoznawania twarzy systemu monitoringu jest krytykowane jako niezgodne z prawem przez Rodoljuba Šabića, w latach 2004-2018 pełniącego serbskiego komisarza ds. Informacji Publicznej i Ochrony Danych Osobowych. Pytania o inwigilacyjne funkcje chińskiego oprogramowania wysuwają również serbskie organizacje pozarządowe. Wątpliwości te pozostają jednak bez odpowiedzi władz Serbii, które nie ujawniają informacji na temat bezpieczeństwa danych przetwarzanych przez budowany system. Zdaniem Šabića system, który – jak pochwalił się prezydent Aleksandar Vučić policja ma używać do m.in. „liczenia” protestujących w czasie antyrządowych demonstracji – może być również wykorzystywany do śledzenia członków opozycji politycznej. Stąd można wnioskować, że współpraca w dziedzinie bezpieczeństwa i technologii z Chinami będzie wzmacniać tendencje autorytarne w Serbii. Ten wymiar relacji obu państw zdaje się potwierdzać majowa wizyta w Belgradzie ministra bezpieczeństwa publicznego ChRL Zhao Kezhi, który rozmawiał z prezydentem Vučićem  i premier Brnabić

Przed konferencją na temat innowacji formatu „17+1”, minister ds. innowacji i rozwoju technologicznego Nenad Popović, zapowiedział wspólną prezentację technologii 5G przez Huawei i państwowego operatora telekomunikacyjnego Telekom Srbija. Czy jest to wstęp do umowy prywatyzacyjnej serbskiej sieci telefonicznej we współpracy z ChRL? Rząd od lat próbuje sprywatyzować Telekom Srbija, ale oferty m.in. z Austrii nie spełniały oczekiwań finansowych. W 2016 roku Międzynarodowy Fundusz Walutowy opiniując pożyczkę (1,2 mld EUR) dla Serbii zalecił zmniejszenie przerostu zatrudnienia w sektorze publicznym i restrukturyzację przynoszących straty firm państwowych. Ubiegający się wówczas o elekcję (de facto zamianę urzędu premiera na prezydenta) Aleksandar Vučić, wskazał na trzy duże państwowe firmy przeznaczone do pilnej prywatyzacji: Telekom, konglomerat metalurgiczny RTB BOR oraz kopalnię węgla Resavica. W 2018 roku udało się sprywatyzować RTB BOR (przejęte przez chiński konglomerat górniczo-metalurgiczny Zijin Mining) a zamiar kupna górniczej Resavicy chińscy inwestorzy zasygnalizowali w sierpniu br. W tej perspektywie październikowa umowa między Huawei i Telekom może stanowić wstęp do prywatyzacji i dopełnić podstawowe plany prywatyzacyjne Serbii – wszystkie w sektorach strategicznych i przy użyciu chińskiego kapitału.

Na dalsze pogłębianie współpracy Bałkanów Zachodnich i ChRL będzie rzutowało również zawetowanie przez Francję unijnych rozmów akcesyjnych z Albanią i Macedonią Północną. Chociaż zacieśnianie relacji z Pekinem nie musi iść wbrew europejskim aspiracjom tych państw, to będzie w naturalny sposób pogłębiało ich uzależnienie od chińskich kredytów i inwestycji w sektory strategiczne.